مقدمه

بادام با نام علمی Prunus amygdalus یکی از گیاهان تیره گل سرخ متعلق به دو لپه‌ایها می‌باشد. بادام یک درخت بومی آسیای غربی ، کرانه جنوبی دریای مدیترانه و مراکش است. این درخت اندازه ای متوسط ، برگهای نیزه‌ای با حاشیه دندانه‌دار و دارای گل در اوایل بهار است. میوه آن یک شفت با پوشش خارجی پرزدار است که برون‌بر نامیده می‌شود و پوسته سخت و شبکه‌دار یا درون‌بر را دربر‌می‌گیرد. دانه آن یک مغز است که بوسیله این پوششها محصور می‌گردد.

مشخصات گیاه شناسی

درخت به ارتفاع تا 8 متر ، شاخه‌های جوان بدون کرک ، اول سبز و بعد قهوه‌ای مایل به قرمز. شاخه‌های سال گذشته خاکستری ، برگها تخم مرغی- نیزه‌ای ، نیزه‌ای یا بیضی کشیده ، به طول تا 10 ساتیمتر و عرض 2 تا 3 سانتیمتر ، قاعده گوه‌ای پهن تا مورب ، نوک باریک ، نوک کشیده و یا به ندرت نوک کند ، سطح فوقانی برگ بدون کرک ، سطح تحتانی برگ بدون کرک یا با مقدار کمی کرک در اوایل سبز شدن ، حاشیه برگ دندانه‌ای- اره‌ای همراه با یک غده کوچک روی هر دندانه است.

دمبرگ 1 تا 2 سانتیمتر ، گل درشت به قطر تا 4 سانتیمتر ، سفید یا صورتی ، دمگل کوتاه حداکثر تا 5 میلیمتر. میوه تخم مرغی مورب تا تخم مرغی کشیده به طول 2.5 تا 5 سانتی متر و 1.5 تا 3 سانتی متر عرض ، دارای نوک کشیده ، پوشیده از کرکهای مخملی خاکستری ،‌ هسته قایقی شکل ، بدون شیار طوی مشخص ، سوراخ‌دار و گاهی دارای شیار کوچک در قاعده و فصل گلدهی اواخر زمستان و اوایل بهار می‌باشد.

پراکندگی جغرافیایی

گیاه متعلق به منطقه ایرانو- تورانی ، ترکیه ، ایران ، قفقاز ، آسیای مرکزی و شما آفریقا. نمونه تیپ از موریتانی واقع در شمال افریقا ، پراکندگی آن در ایران در شمال غرب و غرب می باشد.

انواع بادام

دو نوع درخت بادام وجود دارد یک نوع دارای گلهای صورتی بادام شیرین تولید می‌کند و نوع دیگر آن با گلهای سفید بادام تلخ دارد. مغز نوع اول حاوی روغن نافرار و امولسیون است. تا اوایل قرن بیستم از آن به صورت خوراکی در پزشکی استفاده می‌شد اما به این شرط که بادام نوع تلخ به آن اضافه نشده بود. در پزشکی نوین هم نسبتا متداول بود اما پزشکان دیگر آنرا تجویز نکردند. بادام تلخ نسبتا پهن‌تر و کوتاه‌تر از نوع شیرین است و حاوی تقریبا 50 درصد روغن نافرار موجود در بادامهای شیرین می‌باشد. همچنین دارای امولسیون مخمر است که در حضور آب روی آمیگدالین و گلوکوئید اثر کرده ، تولید گلوکز ، سیانور و روغن عصاره‌ای بادام تلخ یا بنزالدئید می‌کند. ممکن است بادامهای تلخ بین 6 تا 8 درصد سیانید هیدروژن تولید نمایند.

بادام شیرین عملا فاقد نشاسته است بنابراین می‌توان از آن در تهیه کیک و بیسکویت برای بیماران دیابتی یا هر نوع دیگری از بیماریهای قندی استفاده کرد. همچنین عصاره بادام می‌تواند جایگزین مناسبی برای عصاره وانیل دربین بیماران دیابتی باشد. هر دو نوع بادام تلخ و شیرین بومی خاورمیانه است، اما قرنهاست که در اروپا و آمریکا نیز کاشته می‌شود. کالیفرنیا از زمان عرضه بادام در اواسط دهه اول قرن هجدهم ، بزرگترین تولید کننده این محصول به حساب آمده است و بادام هفتمین ماده غذایی صادراتی کلان کالیفرنیا محسوب می‌شود. بعد از کالیفرنیا دومین تولید کننده بزرگ بادام کشور اسپانیا است که انواع تجاری و عظیم بادامهای شیرین را تولید می‌کند.

ابعاد فرهنگــــــــی

بادام در بعضی از فرهنگها بسیار مقدس است. در بین یهودیان به علت گل آوری زود هنگام آن نماد هشیاری و تعهد می‌باشد در حالی که برای مردم چین نماد اندوه جاودانی و زیبایی زنان به حساب می‌آید. نمادگرایان مسیحی اغلب از شاخه‌های بادام به عنوان سمبلی برای تولد مسیح از مریم باکره استفاده می کنند. نقاشیها بیشتر شامل بادامهایی است که مسیح را در کودکی احاطه کرده‌اند و نمادی برای حضرت مریم می‌باشد. بادام بسیار مورد علاقه فراعنه مصر بوده است و آنها طعم بادام را در نان خود بسیار دوست داشتند. بادام در فرهنگ نژادی مناطق مختلف جایگاه مهمی داشته است. رومیها بادام را در مراسم عروسی به عنوان سمبل خوشبختی و باروری به عروس و داماد هدیه می‌دادند. این سنت هنوز هم در ایتالیا رواج دارد.

خواص دارویی

شیره میوه بادام با شکر سرفه را آسان و سینه و حنجره را نرم می‌کند و برای تنگی نفس و سینه پهلو مفید است و از خونریزی ریوی جلوگیری می‌کند. اگر پوست سخت میوه بادام را که سوخته و به سر حد خاکستر شدن نرسیده باشد گرد دندان نموده و به دندانهای خود بمالید لثه و دندان را محکم می‌کند و دندان را سفید می‌کند. بادام به سبب لعابی که دارد جهت زخم روده و مثانه و اسهال و پیچش شکم مفید است. مربای بادام در چاق کردن افراد لاغر اثری معجزه آسا دارد. مغز کهنه و فاسد شده بادام باعث زیاد شدن غم و غصه شده و اشتها را سد می‌کند و اگر ایجاد قی نکند تولید غش خواهد نمود.