لاغری

ما همیشه فکر می کنیم چاقی، مشکلی است که بر طرف کردن آن سخت است در صورتی که بسیاری از افراد مبتلا به لاغری هستند وافزایش وزن برای آنها مشکل تر از کاهش وزن یک فرد چاق است!
هر کس با مشخصات فیزیولوژیکی که دارد، در یک محدوده وزنی ، سالم است . اگر چاق تر از آن شود دچار اضافه وزن شده و در معرض ابتلا به بیمارهای مزمن قرار می گیرد ؛ اما کمبود وزن هم خطر زاست . هر چه وزن فرد با حد پائین سلامتی فاصله بیشتری داشته باشد ، خطر ابتلا به بیمار هایی که موجب مرگ زودرس می شوند ، بیشتر است . او توان کافی برای انجام فعالیت های روزانه را ندارد و بیشتر اوقات احساس ضعف می کند.
وزن ایده آل ، بر اساس قد انسان و سن یک فرد و شرایط جسمی او محاسبه می شود . او در این وزن نه لاغر و نه چاق و از اندام متوسطی برخوردار است. هدف کلی رژیم های چاقی و لاغری ، رسیدن به این وزن ایده آل است که فرد ، با داشتن آن از سلامتی کامل برخوردار می باشد .


دلیل لاغری چیست؟
این اولین سؤالی است که یک فرد لاغر باید از خود بپرسد.
مشکلاتی چون پرکاری تیروئید و اختلالات هورمونی، ناراحتی روحی که تأثیر مستقیم بر غذا خوردن فرد دارد و تنهایی ، همه می توانند دلایل تأثیر گذاری باشند وجود انگل در روده ها و یا بیماری های عفونی دوره ای هم دلایل دیگری برای لاغری مفرط است .
با شناسایی دلیل خیلی راحت تر می توان برای حل این مسئله اقدام کرد ، دراین صورت راه درمان را می شناسیم و موانع را یکی یکی از سر راه بر می داریم

قدم بعدی، برنامه غذایی درست است.
اگر احساس می کنید که لاغر هستید و نیاز دارید چند کیلو گرمی اضافه کنید، راه حل این نیست که فقط به خوردن غذاهای پرچرب و شیرین اقدام کنید . با چنین راه حلی فقط چربی های ذخیره ای بدنتان را افزایش داده اید.

مرحله اول،
با انجام فعالیتهای ورزشی و نرمش های منظم ، نیاز بدن به انرژی افزایش می یابد و این 2 حسن دارد.
اول اینکه؛ اشتها شما به غذا خوردن بیشتر می شود و احساس کسالت شما از بین می رود.
دوم اینکه؛ غذایی که می خورید در بدن شما ، صرف ساخته شدن عضلات می شود.
کم تحرکی موجب تحلیل عضلات شده و دراین صورت فرد حتی قدرت ندارد فعالیت های روزمره مثل بالاوپائین رفتن از پله را انجام دهد، اضافه کردن چربی به این بدن ضعیف هیچ فایده ای نخواهد داشت . یک فرد مسن و فرتوت عضلات تحلیل رفته ای دارد اما فرد مسن و چاق با فعالیت کم و همان میزان عضله ، باید وزنی حدود دو برابر را حمل کند...


مرحله دوم،
افزایش انرژی ِ دریافتی است.
یک زن جوان و سالم روزانه به 2000 کیلو کالری و یک مرد جوان و سالم به 2200 کیلو کالری انرژی نیاز دارد . یک برنامه غذایی تأمین کننده 2000 کالری ، به شرح زیر است:

صبحانه ساعت7 صبح: 1 لیوان شیر پرچرب + 60 گرم غلات صبحانه ویتامینه + 2 قاشق چایخوری عسل که به شیر و غلات اضافه شود.

ساعت 10 : یک لقمه نان و پنیر که به اندازه 2 کف دست نان و 30 گرم پنیر (1 قوطی کبریت) و 1 عدد گردواست: میان وعده مناسبی در بین کار یا زنگ تفریح کلاس خواهد بود .

نهارساعت 12: زرشک پلو و مرغ که برنج آن 15 قاشق است و با یک قاشق غذا خوری روغن مایع پخته شده ، مرغ به اندازه130 گرم گوشت داشته باشد(یک ران کامل) ، به علاوه 1 کاسه ماست پر چرب ( 240سی سی) ، 2 عدد خیار و یک گوجه ریز شده به عنوان سالاد در کنار غذا با یک قاشق مربا خوری سس مایونز و 1 قاشق مربا خوری روغن زیتون.

عصرانه ساعت 4: چای و یک عدد شیرینی یا 3 تا 4 بیسکویت ترد.

ساعت6: 1 لیوان آب میوه طبیعی یا یک عدد میوه.

شام ساعت5/8: یک آش استثنایی ، دارای 1 لیوان حبوبات پخته + 30 گرم گوشت+ نصف لیوان سبزیجات پخته+ نصف لیوان رشته پخته.
( این چیزی است که شما باید بخورید و می توانید مقادیر آنرا به تعداد افراد خانواده چند برابر کنید.)
یا
ماکارانی دارای نصف لیوان ماکارانی پخته ،60 گرم گوشت چرخ کرده + یک سالاد کاهوی استثنایی ، دارای 1 لیوان کاهو، خیار و گوجه فرنگی ریز شده که نصف لیوان لوبیا سفید پخته نیز به آن اضافه شده است.
(برای شام دو انتخاب دارید هر کدام را که دوست دارید بخورید)

قبل از خواب: یک عدد میوه.

یک رژیم غذایی مناسب برای کسی که قصد دارد وزنش را افزاش دهد باید به گونه ای باشد که از همه گروههای غذایی به اندازه مورد نیاز میل کند و سعی نماید در هر وعده ، از همه گروهها بخورد - نان و غلات ، میوه ها ، سبزی ها، گوشت و حبوبات ، شیر و لبنیات - مثلاً ناهار تنها نانو یک تکه کباب نخورد بلکه به همراه آن سبزی یا سالاد و ماستیا دوغ میل کند.

نکاتی که باید رعایت شود....
1. برنامه غذایی یک روزتان را با ذکر ساعت بنویسید و آنر با برنامه غذایی که داده شده است تطبیق دهید . چقدر کمتر
می خورید؟ فاصله غذاهایتان چقدراست؟ سعی کنید هیچ وعده ای را حذف نکنید . هیچ کاری مهم تراز سلامتی تان نیست پس خودتان را عادت دهید سر ساعت غذا بخورید.

2. اگر واقعاً نمی توانید زیاد بخورید ، از مواد غذایی کم حجم و پر کالری در فواصل غذاهایتان استفاده کنید. مغزها چون فندق ، بادام و گردو خوراکی هایی خوشمزه، مفید و پر کالری هستند. چند عدد بیسکویت کرم دار، یک تکه نان سوخاری و پنیر خامه ای یا یک بستنی میوه ای خامه دار، انتخاب های خوبی هستند.

3. اگراستخوان بندی ظریفی دارید لازم نیست سعی کنید حتماً به وزن ایده آل برسید و خودتان را آزار دهید، حتی اگر در محدوده سلامتی هم باشید برای شما خوبست.


بیماری لاغری عصبی(Anorexia)

توضیح مختصری راجع به بیماری آنورکسیا به شرح زیر است:
این بیماری به دلیل ترس فرد از افزایش وزن ایجاد شده و فرد دچار لاغری مفرط می شود، ازخوردن غذا امتناع می کند و یا غذا را خورده اما عمدتا بر می گرداند. این افراد معمولاً تصویری نادرست از اندام خود دارند . همیشه خیال می کنند چاق بوده و به اندازه کافی لاغر یا خوش اندام نیستند . دلیل آن رواج تبلیغاتی ِ اندامهای باریک و فشارهای عصبی در جامعه است . مبتلایان به آنورکسیا مدت طولانی خود را گرسنه نگه می دارند . ملین ها یا قرصهای لاغر کننده مصرف می کنند، وعده های غذایی را حذف می کنند، عصبی اند و بی خوابی دارند.
آنها حساس و زود رنج می شوند، مبتلا به افسردگی شده و قابلیت باروری را از دست می دهند و در نهایت نیز به بیماری های قلبی و دیگر بیمارهای مرگ بار مبتلا خواهند شد .
این افراد باید به متخصصین ارجاع داده شوند . چون درمان آنها در بسیاری از موارد تنها با مصرف مواد غذایی امکان پذیر نیست.

مقدمه

چاقی مرحله ای است که در اثر آن، انرژی ذخیره ای در بدن پستانداران (از جمله انسان) که معمولاً به شکل بافت چربی است بسیار زیاد می شود، به طوری که منجر به خطرات زیادی برای سلامتی می گردد. معمولاً چاقی بین حیوانات وحشی نادر است، اما حیوانات اهلی و حیواناتی که در خانه از آنها نگهداری می شود، دچار چاقی می شوند. این امر معمولاً به دلیل دادن غذای بیش از اندازه به آنها و نداشتن تحرک کافی حیوان اتفاق می افتد.

تعریف چاقی

معمولاً زمانی که وزن بدن با توجه به جنس و سن، با قد تناسب نداشته باشد به اصطلاح می گویند که چنین فردی چاق است. در جدول زیر تناسب وزن با توجه به جنس، قد و سن آمده است:

علل چاقی

علل سببی

چاقی می تواند یک علت و یا ترکیبی از چند علت داشته باشد:
ـ استعداد ژنتیکی
ـ داشتن رژیم غذایی سرشار از انرژی
ـ ورزش کم و داشتن تحرک کم
ـ بیماری هایی که خود سبب چاقی می شوند (همچون کم کاری تیروئید)
ـ ناهنجاری های خوردن (از جمله پرخوری)
ـ فشارهای ذهنی

اگر چه توضیح دقیقی برای شیوع اخیر چاقی وجود ندارد، استفاده از نظریه ی تکاملی برای درک این چاقی شایع مفید به نظر می رسد. در زمان های گذشته که غذا کمیاب بود، زمان هایی که غذا فراوان می شد، توانایی به منظور استفاده از این مواد غذایی در دوران وفور نعمت و ذخیره ی انرژی در بدن، بدون شک امتیازی تکاملی در بین افراد مختلف محسوب می شد. در جوامع بی تحرک امروزی، دقیقاً عکس این مطلب به چشم می خورد. امروزه به دلیل وفور نعمت، افراد مقادیر زیادی غذاهای پرانرژی در دسترس دارند که بخورند، در حالی که به نسبت غذایی که می خورند بسیار کم ورزش می کنند. اگر چه بسیاری افراد استعداد چاقی دارند، تنها به دلیل کاهش فعالیت فیزیکی و داشتن رژیم های غذایی پرکالری که در جوامع امروزی به چشم می خورد است که چاقی همه گیر شده است. بخش قابل توجهی (بیش از 30 درصد) از جمعیت کشورهای ثروتمند جهان مبتلا به چاقی هستند که سلامت همه آنها در معرض خطر قرار دارد.

به علاوه ناهنجاری های خوردن هم می تواند منجر به چاقی شود. یکی از مهمترین این ناهنجاری ها پر خوری است که همان طور که از نامش پیداست، فرد مبتلا به این ناهنجاری، بسیار تمایل به خوردن غذا دارد. یکی از دلایل این نوع خوردن بیش از حد این است که فرد مبتلا با خوردن غذا سعی در کاهش نگرانی های خود دارد. به علاوه افراد مبتلا به پرخوری، اغلب توانایی تشخیص گرسنگی از سیری را ندارند. البته بسیاری از متخصصین تغذیه اعتقاد دارند که مفهوم گرسنگی و سیری را باید از کودکی به بچه ها آموزش داد و صرفاً کودک را مجبور به خوردن غذایی که میلی به آن ندارد، نکرد.

برخی تحقیقات نشان می دهد که چاقی در انسان ممکن است به دلیل عفونت های ویروسی هم حادث شود. حاملان AD-36 و AD-37 که حامل ویروس آدنو ویروس هستند، به عنوان عاملی برای چاق کردن حیوانات و همچنین محرک بافت چربی در انسان شناخته شده اند. البته هنوز شواهد کاملی وجود ندارد که نشان دهد حضور این ویروس در بدن خطر ابتلا به چاقی را افزایش می دهد.

علل اجتماعی

اگرچه بیشتر اوقات دلیل چاقی هر فرد مشخص است، اما درک این نکته که چرا وزن متوسط یک جامعه معین، اخیراً افزایش یافته است بسیار مشکل است. هر چند عوامل ارثی دلیل اصلی چاقی محسوب می شوند، اما این عوامل نمی توانند در مورد این که چرا یک ملت بیش از ملت دیگر گرفتار چاقی می شوند توضیحی ارائه نمایند.

بروز پدیده چاقی مخصوصاً در ایالات متحده آمریکا بسیار شایع شده است. در سال های بعد از جنگ جهانی دوم تا سال 1960م، متوسط وزن افراد افزایش یافت، اما باز هم افراد بسیار کمی مبتلا به چاقی بودند. در سال 1960، تمام مردم ایالات متحده آمریکا خوب غذا می خوردند و کسی گرفتار کم غذایی نبود، اما کسی هم اضافه وزن نداشت. در دو سه دهه پس از سال1980م، ابتلا به چاقی بسیار افزایش یافت، به طوری که امروزه عموم مردم نگران سلامتی افراد جامعه هستند.

تحقیقات نشان می دهد که سالانه 400.000 نفر به دلیل پیروی از رژیم های غذایی غلط و فاقد مواد مغذی و همچنین به دلیل ورزش کم و نداشتن تحرک کافی جان خود را از دست می دهند. اگر وضعیت به همین شکل ادامه یابد، در سال
2005م، این تعداد به 500.000 نفر افزایش خواهد یافت و رکورد تعداد کسانی که سالانه به دلیل مصرف سیگار می میرند را خواهد شکست. البته میزان چاقی در کشورهای دیگر بسیار کمتر از این مقدار است. پس از آمریکا، کانادا و پس از آن مردمان قاره اروپا بیشترین میزان چاقی را دارند. در کشورهای مصر و مکزیک هم اخیراً ابتلا به چاقی بسیار در حال افزایش است.

نظریه های زیادی در خصوص تغییرات به وجود آمده از سال 1980 که منجر به شیوع چاقی شده وجود دارد. بسیاری از محققین اعتقاد دارند که ترکیبی از عوامل گوناگون باعث این چاقی شده است:
ـ یکی از مهمترین عوامل چاقی در جوامع امروزی، کاهش قیمت غذاهاست. این امر به دلیل تولید انبوه مواد غذایی می باشد که ناشی از پیشرفت فناوری، کشاورزی گسترده و... است. به همین دلیل قیمت انواع فراورده های غذایی امروزه نسبت به هر زمان دیگری در تاریخ، ارزان تر شده است. قند و شیره ذرت، دو منبع اساسی کالری به دلیل وجود یارانه های تعیین شده از طرف دولت های آمریکا، بسیار ارزان قیمت هستند.

ـ روش های بازاریابی بسیار تغییر کرده است. از اوایل دهه 1980، تصمیم گرفته شد که کودکان را هدف تبلیغات تلویزیونی یا دیگر انواع تبلیغات قرار دهند. از همان زمان، تعداد تبلیغات تلویزیونی در مورد غذاهایی که معمولاً کودکان آنها را دوست دارند و حتی به جای غذا ترجیح می دهند این دسته مواد را مصرف کنند (از جمله انواع اسنک) بسیار افزایش یافت. البته شایان ذکر است که قسمت اعظم این تبلیغات به انواع شکلات و آب نبات و همچنین انواع غذاهایی که سریع آماده می شوند اختصاص یافت.

ـ تغییرات در قیمت روغن موتور و بنزین هم تأثیرات خود را داشته اند. برخلاف دهه1970م، امروزه می توان در تمام کوچه ها و خیابان ها به جای پیاده رفتن، با اتومبیل مسافت ها را پیمود؛ حتی اگر مسافت خیلی کوتاه باشد. به علاوه در اطراف بسیاری از خانه ها پارک یا پیاده رو به منظور ورزش یا پیاده روی وجود ندارد.

ـ یک دلیل دیگر، تغییراتی است که در نحوه کار کردن به وجود آمده. بسیاری افراد تمام روز کاری خود را پشت میز اداره یا پشت کامپیوتر می نشینند و کار خود را انجام می دهند، بدون این که تحرکی داشته باشند. در آشپزخانه ها هم وجود مایکروویو، سبب می شود که خانم ها غذاهای منجمد آماده و ناسالم از بیرون تهیه نمایند و تنها با اعمال تغییرات جزئی، این غذاها را آماده کنند. همچنین استفاده از انواع اسنک هم بسیار رایج شده است.

ـ یکی از مهمترین دلالیل اجتماعی چاقی، کار کردن هر دوی والدین در بیرون از منزل به منظور تأمین هزینه های زندگی می باشد. در این صورت، دیگر نه پدر و نه مادر در خانه نیستند که بتوانند به امور خانه رسیدگی نموده و مثلاً غذا تهیه کنند. به همین دلیل انواع غذاهای آماده و همچنین تعداد رستوران ها بسیار افزایش یافته است.

ـ زندگی شهرنشینی خود عاملی برای چاقی است. بسیاری از محققین اعتقاد دارند که زندگی شهرنشینی به دلیل کم تحرکی، ورزش ناکافی، صرف زمانی کوتاه برای پخت و پز و... خود عامل مهمی برای چاق شدن افراد به حساب می آید.

ـ از سال 1980، تعداد رستوران ها و همچنین غذاهایی که سریع آماده می شوند شدیداً افزایش یافته است. البته تعداد مصرف کنندگان غذاهای آماده هم خیلی زیاد شده است. از آنجا که قیمت غذاها هم پایین آمده می توان با پول کمتر غذای بیشتری خورد. به علاوه تولیدات غذا و تنوع آن هم همچنان رو به رشد است.

به خاطر داشته باشید که ورزش کردن و تحت رژیم غذایی لاغری بودن، ضرورتاً باعث تناسب اندام و غلبه بر چاقی نمی شوند. بسیاری از متخصصین تغذیه باور دارند که اینها خود عاملی برای چاقی به حساب می آیند. این مسئله به دلیل آن است که از یک طرف، بسیاری از رژیم های غذایی لاغری با شکست مواجه می شوند و در نهایت منجر به پرخوری و افزایش وزن هم می شوند. از طرف دیگر، بسیاری از کسانی که ورزش می کنند اما پس از مدتی ترکش می کنند، حتی ممکن است نسبت به زمانی که اصلًا ورزش نمی کردند هم چاق تر شوند.

داروهای ضد اشتها

این دسته از مواد موسوم به (anorectics) معمولاً داروهایی هستند که میل به خوردن را در افراد ساقط می کنند. اغلب، این داروها برای جلوگیری از چاقی افراد تجویز شده و به طور کوتاه مدت از آنها استفاده می شود. داروهای این گروه، محرک بوده و از خانواده فنتیلامین می باشند که این ماده با امفتامین در ارتباط است.

امفتامین قبلاً به عنوان نوعی داروی ضد اشتها به فروش می رسید تا این که در اواخر دهه 1950، به دلیل سوء استفاده از اثرات محرک آن، مصرف آن در سراسر جهان ممنوع اعلام شد.
امفتامین اثرات جانبی زیادی دارد؛ از جمله اعتیاد، بالا بردن فشار خون و... که به همین دلیل، استفاده طولانی مدت از آن بدون نظارت پزشک متخصص خطرناک می باشد.

ممنوعیت عرضه

شیوع بیماری های کشنده، فشار خون بالا و دیگر آسیب های وارده به قلب سبب شد که این داروها دیگر عرضه نشود. برای مثال، در سال 2000م، ارتباط سکته با استفاده از داروی ضد اشتهای فنیل پروپانولامین کشف شد و به همین دلیل، این دارو دیگر در بازارهای آمریکا عرضه نشد.

با وجود همه ی این مشکلات و بیماری های ناشی از مصرف اینگونه داروها، هنوز هم بسیاری از انواع آن در بازارهای جهانی عرضه می شوند؛ از جمله فنترمین، فندیمترازین، بنزفتامین و... .
سیبوترامین نوعی دیگر از این مواد اعتیاد آور است که به همراه اورلیستات برای درمان چاقی با تجویز پزشک مورد استفاده قرار می گیرد.

مقدمه

اشتها به معنای تمایل به خوردن غذاست که معمولاً این تمایل به دلیل گرسنگی حادث می شود.
اشتهاست که ورود انرژی به بدن را به منظور سوخت و ساز تنظیم می نماید. اشتها ارتباطی را بین سیستم گوارش، بافت چربی و مغز به وجود می آورد. نامنظمی در فعالیت اشتها سبب ناهنجاری در بدن شده و از یک طرف سبب بی اشتهایی و از طرف دیگر می تواند باعث چاقی شود.

تنظیم اشتها

تنظیم اشتها تا کنون موضوع بسیاری از تحقیقات پزشکی بوده است. یکی از نتایج به دست آمده، کشف هورمون لپتین در سال 1995م بود. مشخص شده که این هورمون، تأثیر منفی بر اشتها ایجاد می کند. تحقیقات بعدی نشان داد که تنظیم اشتها فرایند پیچیده ای است که ارتباط نزدیکی با سیستم هورمونی و سیستم عصبی بدن دارد.

عوامل مؤثر

در مغز انسان بخشی به نام هیپوتالاموس وجود دارد که کار تنظیم اشتها را بر عهده می گیرد. نورون هایی که معمولاً کار این تنظیم اشتها را بر عهده دارند، از جنس سروتونین هستند.
هیپوتالاموس سبب می شود که فرد احساس گرسنگی کند. سپس سیستم عصبی مرتبط با هیپوتالاموس فعال شده و بخش عصبی پاراسمپاتیک (سیستم عصبی غیر ارادی) فعال می شود. این سیستم غده تیروئید را تحریک نموده و تیروئید، هورمون تیروکسین ترشح می کند. این هورمون میزان سوخت و ساز بدن را بالا می برد و فرایندهای بسیاری در بدن به کار می افتند. بالا رفتن سوخت و ساز بدن، خود سبب احساس گرسنگی در معده می شود.

هیپوتالاموس، ساعت بیولوژیکی بدن را تنظیم می کند و این ساعت، خود میزان گرسنگی را تغییر می دهد. غشاء مخ هم بر هیپوتالاموس اثر کرده و میزان اشتها را دچار تغییر می کند. به همین دلیل است که در بیماری هایی همچون افسردگی بالینی و استرس، میزان مصرف انرژی بسیار دچار تغییر می شود.

نقش اشتها در بیماری ها

عملکرد نا منظم اشتها، سبب بیماری های مختلف از جمله بیماری bulimia که نوعی پرخوری روانی می باشد می شود. به علاوه، به دلیل ناهنجاری در عملکرد سیری، افراد ممکن است بیش از حد لازم غذا خورده و گرفتار بیماری چاقی شوند. عوامل بسیاری در چاقی مؤثرند که البته اغلب آنها ریشه هورمونی دارند.

داروهای مؤثر

از مکانیزم هایی که بر اشتها تأثیر می گذارند، برای تهیه ی داروهای لاغری استفاده می شود. یکی از این داروهای قدیمی فنترمین می باشد. یکی از داروهای جدید سیبوترامین نام دارد که میزان سروتونین و نورادرنالین را در سیستم عصبی زیاد می کند. داروهایی که جلوی اشتها را می گیرند، برای درمان چاقی استفاده می شوند.

از آنجا که در جهان غرب، بیماری چاقی بسیار شایع شده است، تحولات جدیدی در زمینه تولید داروهای لاغری پدید آمده؛ چون محققان به این نتیجه رسیده اند که در افراد چاق، رژیم غذایی به تنهایی نمی تواند مؤثر واقع شود.

کنترل وزن، عملی است که خوردن و آشامیدن در آن به گونه ای صورت می پذیرد که معمولاً وزن فرد کم شود. البته در برخی موارد به منظور اضافه کردن وزن و یا منظم نمودن مصرف مواد مغذی هم از کنترل وزن استفاده می شود.

تاریخچه

از قدیم، روش های مختلف کنترل وزن جهت کاهش وزن وجود داشت. در قرن 17 و قرن18، پزشکان به بیماران توصیه می کردند که با داشتن یک رژیم غذایی منظم، از ابتلا به بیماری جلوگیری کنند. برای طبقه بندی علمی غذا، مواد غذایی را به پروتئین، هیدرات کربن، نشاسته و چربی تقسیم می نمودند. در قرن نوزدهم، پزشکان و دانشمندان، رژیم های غذایی هدف دار را مورد آزمایش قرار دادند. ویلیام بانتینگ اولین کسی بود که با استفاده از رژیم غذایی کم هیدرات کربن، توانست وزن کم کند.

محدودیت های غذایی که رژیم محسوب نمی شوند

برخی ادیان از جمله اسلام و یهودیت، محدودیت های خاصی را در مواد غذایی و طرز تهیه غذاها دارند. اینگونه محدودیت ها جزو روش های کنترل وزن محسوب نمی شوند.
گیاه خواری نوعی رژیم غذایی خاص است که این هم جزو روش های کنترل وزن نمی باشد. داشتن این نوع رژیم معمولاً به دلایل مذهبی و یا اثرات مثبت روانی مربوط می شود. در برخی موارد، افراد مجبور به استفاده از چنین رژیم غذایی هستند؛ چون مواد غذایی دیگری در دسترس نیست.

بیماری روانی Bulimia، نوعی ناهنجاری عصبی است که ریشه روانی دارد. در این ناهنجاری، بیمار دچار پرخوری بیش از اندازه می شود و با محدود نمودن مصرف کالری در رژیم غذایی خود سلامتی خود را به خطر می اندازد. البته به خاطر داشته باشید که این ناهنجاری به هیچ عنوان جزو روش های کنترل وزن محسوب نمی شود و محدود نمودن مصرف کالری هیچ ربطی به رژیم غذایی خاصی ندارد.

روش های کنترل وزن

معمولاً کنترل وزن به برنامه ریزی منظمی اطلاق می شود که طی رعایت آن، چربی اضافی بدن کاهش یافته واز وزن بدن کاسته می شود. اغلب به منظور داشتن اندامی متناسب، افراد اقدام به کنترل وزن خود می کنند.

روش های متفاوتی برای کم کردن وزن وجود دارد که بسیاری از آنها مؤثر واقع نمی شوند. یک دستور رژیم غذایی به قصد کنترل وزن ممکن است در یک فرد مؤثر واقع شده و برای فرد دیگر مفید نباشد؛ چون بدن افراد ازنظر سوخت و ساز با هم تفاوت دارد.

اصول علمی در مورد کنترل وزن

برنامه ریزی یک رژیم غذایی موفق به قصد کاهش وزن، فقط بر پایه انرژی می باشد. اگر فردی طی مدت زمان معین، کالری کمتری مصرف کند، چربی اضافی بدنش می سوزد و در نتیجه وزنش کم می شود. رژیم های غذایی، تعادل انرژی در بدن را با محدود کردن و یا تغییر توزیع غذا در بدن تحت تاثیر قرار می دهند.

روش هایی که بر اشتهای فرد تأثیر می گذارند، مصرف انرژی بیش از اندازه را با تأثیر بر زیاده روی در خوردن محدود می نمایند. برای این منظور مثلاً از غذاهایی که فقط معده را پر می کنند استفاده می شود؛ در عین حال داروهایی که اشتها را کم می کند به کار می برند. انجام ورزش های سبک هم اشتها را کم می کند. اگر ورود و مصرف انرژی در بدن متعادل باشد، تناسب اندام حفظ می شود؛ در عین حال که انجام حرکات ورزشی هم بسیار مفید است.

در رژیم های غذایی به منظور کاهش وزن، بدن آب، چربی و مقداری از بافت ماهیچه ای خود را از دست می دهد. از آنجا که بافت ماهیچه ای متراکم تراست، زمانی که وزن بدن پایین می آید؛ اندازه بافت ماهیچه ای تغییر چندانی نمی کند. چربی ها حجیم ترند و مثلاً اگر تنها 3 پوند چربی در بدن به سوزد، اندازه سایز قسمتی از بدن که چربی داشته تغییر چشم گیری می کند.

برای اینکه تنها یک پوند از چربی بدن خود را به سوزانید، باید 3500 کالری، کمتر مصرف کنید. بنابراین، اگر فردی به تواند روزانه 500 کالری کمتر مصرف کند، هفته ای یک پوند چربی از دست می دهد.

در طول رژیم مخصوص کاهش وزن، بافت ماهیچه ای نیزاز دست می رود. برای جلوگیری از این امر، باید مصرف پروتئین را بالا برد (برای هر کیلو از وزن بدن، روزانه باید 7/1 تا 2/2 گرم پروتئین مصرف نمود). در این صورت ماهیچه تحلیل نمی رود و گاهی حتی بزرگتر هم می شود.

مشاوران تغذیه برای کنترل وزن

مؤسسات مختلفی در زمینه روش های کنترل وزن فعالیت می کنند که شیوه هر یک با دیگری تفاوت دارد. اما روش هایی که در همه آنها مشترک است، برگزاری جلسات مشاوره، حمایت عاطفی افراد چاق، حل مشکلات تغذیه ای آنان و دادن اطلاعات مفید به آنهاست. برخی از این مؤسسات لیست غذاهایی که افراد می توانند از آنها استفاده کنند ارائه می دهند و افراد در انتخاب غذاهایی که مجاز به استفاده از آنها هستند، آزادند.

رژیم های موقتی

بیشتر رژیم های موقت تنها برای مدت کوتاهی محبوبیت دارند. اگرچه برخی از آنها به دلیل این که مؤثر نیستند، فراموش می شوند. قضاوت در مورد این که این دسته از رژیم های غذایی ارزش غذایی دارند یا خیر، سخت است؛ چون اغلب طرفداران این نوع رژیم ها سعی دارند با بیان دلایل معتبر پزشکی، این رژیم ها را تأیید نمایند. از جمله ی این رژیم ها می توان رژیم گریپ فروت و رژیم های کم چربی را نام برد.

اغلب رژیم های موقت، مسئله تعادل انرژی در بدن را نادیده می گیرند. برای لاغر شدن، مقدار انرژی مصرفی باید از مقدار انرژی که بدن لازم دارد کمتر باشد تا بدن با سوزاندن چربی اضافی، کمبود انرژی خود را جبران نموده و فرد لاغر شود. اگر مقدار انرژی که بدن می سوزاند از مقدار انرژی مصرفی کمتر باشد، این مازاد انرژی در بدن به صورت چربی ذخیره می شود.

رژیم گریپ فروت

در رژیم گریپ فروت با هر وعده غذا گریپ فروت مصرف می شود؛ چون گفته شده که گریپ فروت سوخت و ساز بدن را افزایش می دهد و به دنبال آن چربی بدن سریع تر می سوزد و در نتیجه وزن بدن کاهش می یابد. در نهایت متخصصین تغذیه به این نتیجه رسیدند که این رژیم، کاملاً بی تاثیر است.

رژیم کم چربی

این دسته رژیم ها در دهه 1980 و 1990 میلادی بسیار رایج بودند. افراد چاقی که تحت این رژیم ها بودند باید از غذاهایی که میزان چربی آنها کم بود استفاده نموده و در عوض اجازه داشتند که از غذاهایی که میزان هیدرات کربن آنها بالا بود استفاده نمایند. این رژیم بر پایه این تصور غلط بود که از بین سه ماده مغذی اصلی (چربی، هیدرات کربن و پروتئین)، تنها چربی سبب چاقی می شود. افراد چاق غذاهای کم چربی که حاوی مقادیر زیادی هیدرات کربن بود را می خوردند؛ اما لاغر نمی شدند. حتی گاهی اوقات به دلیل مصرف بیش از حد هیدرات کربن، چاق هم می شدند.

رژیم های غذایی طبی

رژیمی که پایه علمی داشته باشد، استفاده از مواد مغذی و عدم مصرف مواد غذایی مشخصی را ضروری می داند. برای مثال، فردی که مبتلا به دیابت است باید از رژیم غذایی پیروی کند که میزان قند خون او را متعادل نگه دارد یا کسی که به لاکتوز حساسیت دارد، در رژیم غذایی او باید از شیر و فراورده های لبنی دیگر که لاکتوز نداشته باشند استفاده شود. افرادی که بیماری های کلیوی دارند، باید از یک رژیم غذایی که میزان سدیم آن پایین باشد پیروی کنند تا به کلیه هایشان فشار نیاید.
افرادی که مبتلا به فشار خون بالا هستند باید از یک رژیم غذایی سرشار از میوه و سبزیجات پیروی کنند؛ به علاوه این که از لبنیات کم چربی استفاده نموده و مصرف سدیم را کاهش دهند تا فشار خونشان بالا نرود.

رژیم های غذایی با کالری بسیار کم

این نوع رژیم غذایی را باید با نظارت دقیق پزشک انجام داد. در این نوع رژیم، فرد چاق
می تواند در مدت کوتاه مقادیر زیادی از چربی بدنش را از دست بدهد. البته پیروی از این رژیم برای برخی افراد خطرناک است. در این رژیم، پودر خاصی را به فرد چاق می دهند که او باید پودر را با 200 تا 300 میلی لیتر آب مخلوط نموده و سه بار در روز از آن بخورد. این مایع نوشیدنی، روزانه حدود 456 کالری انرژی فراهم می کند. همچنین کلیه مواد مورد نیاز بدن از جمله ویتامین، مواد معدنی و... را داراست. همراه با این پودر، فرد چاق روزانه باید از مکمل های دارای فیبر گیاهی استفاده نماید؛ در غیر این صورت دچار یبوست شدید می شود.
این رژیم غذایی؛ در صورتیکه تنها به مدت 6 تا 12 هفته از آن استفاده شود بسیار موفق عمل می کند. بدن به غذا نیاز دارد و چون غذایی مصرف نمی شود، چربی های ذخیره شده در بدن می سوزد و سوخت و ساز بدن هم کمتر می شود. همینکه رژیم را ترک کرده و مجدداً غذا مصرف کنید، بلافاصله به وزن بدن اضافه می شود. استفاده کوتاه مدت از این رژیم (مثلاً برای مدت 4 هفته) تقریباً هیچ فایده ای ندارد؛ چون اضافه وزنی که فرد چاق پس از ترک رژیم پیدا می کند، تمام کاهش وزن ناشی از رژیم او را خنثی می نماید و او مجدداً به وزن اول خود بر می گردد. بنابراین پس از ترک این نوع رژیم، لازم است که با انجام ورزش و مصرف معقول غذا جلوی اضافه وزن سریع را بگیرید. این نوع رژیم، فشار زیادی به بدن وارد می کند و بنابراین، تنها پس از مشورت با پزشک متخصص، باید اقدام به پیروی از رژیم کم کالری نمود.

رژیم هایی غذایی خطرناک

یکی از رژیم های غذایی خطرناک، رژیمی موسوم به یو یو می باشد. این رژیم غذایی، سوخت و ساز بدن را کاهش داده و همینکه مجدداً از غذاهای حاوی کالری استفاده کنید، بلافاصله اضافه وزن پیدا می کنید.

هرکسی به دلیل قحطی (توقف موقتی مصرف هر گونه غذا) لاغر می شود. این مسئله بسیار خطرناک است. زمانی که پزشکان افرادی که گرفتار قحطی شده اند را مورد آزمایش قرار می دهند، متوجه می شوند که وزن آنها خیلی پایین است و همین وزن کم آنها فقط شامل چربی بدنشان می شود و تقریبا هیچ ماهیچه ای وجود ندارد.

تنها روش مناسب و بی خطر برای لاغر شدن، پیروی از یک رژیم غذایی سالم و معقول است که میزان کالری آن نسبت به رژیم غذایی معمولی کمتر باشد و فرد چاق به همراه ورزش و فعالیت بدنی، به تدریج از وزن خود بکاهد. ممکن است افراد از این دستورات پیروی کنند و لاغر نشوند؛ اما مسلماً نتایج مثبتی را در سلامتی خود شاهد خواهند بود.

مقدمه

به مقدار غذایی که فرد مصرف می کند رژیم غذایی می گویند. تغذیه ای مناسب است که میزان ویتامین، مواد معدنی، پروتئین و مواد سوختی آن به اندازه کافی باشد. عدم تعادل بین خوردن مواد سوختی و مصرف انرژی، سبب فقر غذایی و یا ذخیره آن به صورت چربی می شود.

با کنترل رژیم غذایی، می توان انرژی بدن را متوازن کرد و با اضافه و یا کم نمودن چربی بدن، چاق یا لاغر شد. زمانی که فردی رژیم خاصی می گیرد، باید از غذاهای خاص آن رژیم استفاده نموده و از مصرف برخی غذاها اجتناب نماید. هر رژیم غذایی، غذاهای مخصوص به خود را داشته و دستورات خاص خود را دارد.

رژیم کم کالری

در رژیم کم کالری، مصرف انرژی به منظور سالم ماندن و جلوگیری از پیری زودرس محدود می شود. این نوع رژیم، با تأثیر بر میزان کلسترول و فشار خون، به خصوص فرایند پیری را کند می کند. این نوع رژیم را بر روی جانوران زیادی از جمله میمون، عنکبوت و موش آزمایش کرده اند. نتیجه این بود که عمر این حیوانات طولانی شد. در این نوع رژیم غذایی، باید مصرف انرژی را به حداقل رساند؛ در عوض باید مقادیر کافی از ویتامین، مواد معدنی و دیگر مواد مغذی را مصرف نمود.

از دهه 1930، دانشمندان اثرات این نوع رژیم را به وسیله ی آزمایشات گوناگون مورد بررسی قرار داده اند. اما در سال 1986م، برای اولین بار مشخص شد که موش هایی که رژیم کم کالری دارند در مقایسه با موش هایی که رژیم غذایی عادی دارند، بیشتر عمر می کنند. همچنین موش هایی که رژیم کم کالری داشتند، ظاهر جوان تری داشته و بیشتر و بهتر فعالیت می کردند؛ به علاوه روند بیماری های مرتبط با پیری در این دسته از موش ها به کندی صورت می گرفت.

نتیجه این آزمایشات روی حیوانات دیگر هم امتحان شد. محققان در حال بررسی اثرات مثبت این نوع رژیم و تطبیق این اثرات با انسان هستند. با وجود این که هنوز به طور دقیق مشخص نیست که آیا این رژیم غذایی سبب طول عمر می شود یا نه، برخی افراد به آرزوی طولانی شدن عمرشان از این نوع رژیم پیروی می کنند.

چرا رژیم غذایی کم کالری طول عمر را زیاد می کند؟

تحقیقات اخیر نشان می دهد که کاهش میزان مصرف کالری نیست که سبب طول عمر می شود. این تحقیق بر روی حیواناتی صورت گرفت که سوخت و ساز بدنشان را به قصد کاهش میزان انسولین بدن تغییر داده بودند. در تحقیقات اولیه، این حیوانات همچنان لاغر مانده بودند. مشاهده شد که حتی اگر این حیوانات رژیم غذایی عادی (دارای کالری به میزان عادی) هم داشته باشند طول عمرشان زیاد می شود.

این امر نشان می دهد که اگر موجود زنده ای به تواند لاغری خود را حفظ کند (سوخت و ساز بدنش مناسب باشد) و در عین حال، اندوخته چربی در بدنش تجمع پیدا نکند (میزان بالای انسولین در بدن سبب ذخیره چربی می شود) عمر طولانی خواهد داشت.
اگر بشود این عمل را بدون اعمال تغییرات در رژیم غذایی معمولی انجام داد، در آن صورت دیگر نیازی به رژیم های غذایی بسیار سخت و گاهی غیر قابل انجام به منظور طول عمر نمی باشد. یافته ها در خصوص نوع تغذیه انسان و ارتباط آن با طول عمر روز به روز بیشتر می شود و راه های مختلف به منظور داشتن زندگی بهتر و طولانی تر، هر روزه کشف می شود. یک گفته معروف وجود دارد که می گوید: اگر می خواهید بیشتر عمر کنید، کمتر غذا بخورید.

رژیم میوه

افراد تحت این رژیم غذایی، تنها از گیاهان و میوه به عنوان غذای خود استفاده می کنند. منظور از میوه، فقط آن دسته از میوه ها نیست که در تصور ما بگنجد، مثل سیب یا پرتقال. بلکه از موادی که از نظر علم گیاه شناسی جزو میوه ها محسوب می شوند هم می توان استفاده نمود. برای مثال، میوه جات حبه دار، مغز انواع میوه، دانه خوراکی گیاهان، انواع فلفل، گوجه فرنگی، کدو، لوبیا، نخود، حبوبات و...همگی جزو مواد غذایی هستند که افرادی که این رژیم غذایی را دارند می توانند از آنها استفاده نمایند.

میوه خواران تنها از میوه گیاه استفاده می کنند؛ بنابراین نیازی نیست که کل گیاه را نابود نمایند. مثلاً وقتی فردی هویچ می خورد، در واقع از ریشه خوراکی گیاه هویچ استفاده نموده و بنایراین گیاه هویچ، بدون ریشه از بین می رود.

میوه خواران عقیده دارند که خوردن میوه، لطفی به گیاه است. جانوران میوه های گوشت دار را می خورند که قبل از دفع شدن و تبدیل به کود آماده، در طول دستگاه گوارش حیوان سفر می کند. میوه هایی که دارای هسته هستند ممکن است از مکان گیاه مادر به فرسنگ ها دورتر حمل و نقل شوند.
زمانی که جانوران میوه را می خورند، هسته آنرا که دارای دانه است بیرون می ریزند و این دانه با محیا بودن شرایط، شروع به رشد می کند. اگر جانوران میوه را نخورند میوه نمی تواند به مناطقی دور از گیاه مادر سفر کند. زندگی و دوام بسیاری از گیاهان بستگی به پراکنده شدن میوه آنها از طریق جانوران دارد.

البته پیروی از رژیم میوه بسیار سخت است و به علاوه، پیروی طولانی مدت از آن سبب بیماری های مختلف تغذیه ای شده و به دلیل کمبود مواد مغذی در آن، سلامتی افراد به خطر می افتد.
برای مثال، ویتامین ب12 در هیچ میوه ای یافت نمی شود (این ویتامین را نوعی باکتری می سازد و از آنجا که ما میوه را قبل از خوردن می شوییم، این ویتامین از بین می رود). میزان بالای قند این نوع رژیم، سبب ابتلای افراد به دیابت می شود. همچنین این رژیم غذایی پروتئین، مواد معدنی و ویتامین های محلول در چربی را ندارد. افراد تحت این نوع رژیم، به دلیل اینکه در آرزوی غذا خوردن بسر می برند، دست به پرخوری می زنند و گاهی به مصرف برخی انواع میوه (از جمله خرما آنهم به دلیل میزان قند بالا و آووکادو به دلیل میزان چربی بالای این میوه) معتاد می شوند و در خوردن این میوه ها زیاده روی می کنند. گاهی افرادی که رژیم میوه را دارند مبتلا به ناهنجاری Orthorexia می شوند.

استیو جابز، از مؤسسان شرکت بزرگ کامپیوتری اپل، در طول دهه 1970 از رژیم میوه پیروی می کرد. در اینجا قسمتی از خاطرات او را می خوانید:
”من آن موقع واقعاً میوه خوار بودم. فقط میوه می خوردم. آن موقع سه ماه از افتتاح شرکتمان گذشته بود و ما هنوز اسمی انتخاب نکرده بودیم. از آنجا که میوه خوار بودم، یک روز مسئولان را تهدید کردم که نام شرکت را اَپل (به معنای سیب) خواهم گذاشت؛ مگر اینکه تا ساعت 5 بعد از ظهر آن روز، کسی نام بهتری را پیشنهاد دهد. فکر کردم با انجام این کار خلاقیت دست اندرکاران تحریک شده و نام بهتری را پیشنهاد خواهند نمود. اما هیچ کس نامی ارائه نداد و این شرکت وسیع، تنها به دلیل رژیم میوه که آن زمان داشتم، اپل نام گرفت.“

رژیم غذایی بدون گلوتن و کازئین

بسیاری از والدینی که در مورد فرزندانشان وسواس دارند، گفته اند که رژیم غذایی بدون گلوتن و کازئین، برای فرزندان مفید است. این امر ناشی از آن است که بدن برخی کودکان قادر به هضم کامل گلوتن ( پروتئین موجود در غلات) یا کازئین (پروتئین موجود در شیر) نمی باشد. هضم جزئی این دسته پروتئین ها همچون داروی آرام بخش بر مغز عمل کرده و بر تکامل مغز در سنین کودکی، اثرات خطرناکی می گذارد.
افراد بزرگسالی که به این دو نوع پروتئین ها حساسیت دارند و بدنشان قادر به هضم آنها نمی باشد، معمولاً مانند افراد معتاد به این مواد احساس نیاز می کنند. اگر گلوتن وارد بدن این افراد شود، مشکلات گوارشی شدیدی ایجاد می نماید.
پس از ورود گلوتن به بدن، سه ماه طول می کشد که اثر آن بر دستگاه گوارش کاملاً از بین برود. برای از بین رفتن اثر کازئین مصرفی در بدن، یک ماه طول می کشد. برخی افراد، این رژیم غذایی را مناسب افراد مبتلا به شیزوفرنی می دانند.

رژیم غذایی کم پروتئین

در این نوع رژیم غذایی، افراد مصرف پروتئین خود را کاهش می دهند. این رژیم مخصوص کسانی است که بیماری های کلیوی و یا کبدی دارند.

مقدمه

در تغذیه، به مقدار غذایی که فرد مصرف می کند رژیم غذایی می گویند. تغذیه مناسب، تغذیه ای است که میزان ویتامین، مواد معدنی، پروتئین و مواد سوختی آن ( که در تغذیه، هیدرات های کربن و چربی ها، مواد سوختی محسوب می شوند) کافی باشد. عدم تعادل بین خوردن مواد سوختی و مصرف انرژی، سبب فقر غذایی و یا ذخیره آن به صورت چربی می شود.

با تغییر در رژیم غذایی، می توان انرژی بدن را متوازن کرد و با اضافه و یا کم نمودن چربی بدن، چاق یا لاغر شد. زمانی که فردی رژیم خاصی می گیرد، باید از غذاهای خاص آن رژیم استفاده نموده و از مصرف برخی غذاها اجتناب نماید. هر رژیم غذایی، غذاهای مخصوص به خود را داشته و دستورات خاص خود را دارد.

تغذیه سالم

منظور از تغذیه سالم، تلاش برای پیروی از یک رژیم غذایی حاوی مواد مغذی می باشد. به دلیل اینکه افکار ما در خصوص سلامتی طبق پیشرفت های جدید دانشمندان در علم تغذیه و همچنین بررسی های شخصی و فرهنگی مدام در حال تغییر است، استانداردهای تغذیه سالم بین افراد مختلف و در طول تاریخ با هم تفاوت دارد.

بسیاری از دولت ها و نهادها برنامه هایی را برای داشتن تغذیه سالم آغاز نموده اند. رژیم های غذایی که سبب اضافه وزن، چاقی یا دیابت می شوند مشکلات مختلفی را برای سلامتی افراد ایجاد می کنند و با به وجود آمدن بیماری های مختلف ناشی از تغذیه ی ناسالم، نیروی کار مؤثر در صنعت و تجارت کاهش می یابد و یا این که بازده کارکنان کم می شود.

برنامه جدیدی که دولت انگلستان آن را ارائه داده است، مصرف مقادیر زیادی میوه و سبزی را پیشنهاد می کند و شعار این گروه، مصرف روزانه پنج وعده میوه و سبزی می باشد. تبلیغ کنندگان این برنامه، میزان مصرف میوه و سبزی در هر وعده را توضیح داده و همچنین اثرات آن را در رژیم غذایی فرد عنوان می کنند.

دولت ها هم به تولید کنندگان مواد غذایی فشار می آورند تا غذاهای سالم تری تهیه کنند و همچنین تا حدی تبلیغات غذاهایی که سریع آماده می شوند، غذاهای فاقد مواد مغذی و یا غذاهایی که میزان چربی آنها بالاست را ممنوع کرده اند.

مقدمه

همانطور که می دانید تغذیه:

• مکانیزمی در بدن جانداران است که طی آن، جانداران غذا و مایعات را مصرف نموده و با استفاده از آنها، بدنشان به عملکرد طبیعی، رشد و بازسازی قسمت های فرسوده خود ادامه می دهد.
• مطالعه ارتباط غذا با سلامتی و بیماری در جانداران می باشد.
• عملکرد بدن را هنگام مصرف غذا یا غذایی که حتماً دارای مواد مغذی است مقایسه می نماید.

در دهه1960، پزشکان به بیماران خود می گفتند که تغذیه آنها هیچ ارتباطی با سلامتی شان ندارد. امروزه ما باور داریم که: آنچه که می خوریم، وجود ما را تشکیل می دهد. این مسئله برای مان کاملاً آشکار است که غذایی که می خوریم، سبب رشد اندام های ما شده (البته در سنین رشد) و همچنین قادر است که بافت های آسیب دیده و فرسوده (معمولاً در سنین کهنسالی) را ترمیم نماید. البته همه غذایی که می خوریم مورد استفاده بدن قرار نمی گیرد و مواد زائد آن دفع می شود.

جهت بررسی دقیق غذای خورده شده، باید موقعیت جاندار را قبل از مصرف غذا و بعد از گوارش کامل آن کنترل نماییم تا تاثیر نسبی مواد جذب شده توسط بدن را ببینیم. همچنین میزان مواد موجود در غذا و همچنین مواد دفع شده از بدن جاندار (معمولاً ادرار و مدفوع) را دقیقا تحت نظر داشته باشیم.

همانطور که ملاحظه می کنید، چنین تحقیقی به مدت زمان طولانی نیاز دارد تا جاندار، مواد غذایی مختلف را مصرف نموده و سپس متخصصین تغذیه، وضعیت جاندار را قبل و بعد از مصرف غذا و همچنین میزان مواد دفع شده از بدن او را کاملاً بررسی نمایند. تعداد متغیرها در چنین تجربیاتی بسیار زیاد است و به همین دلیل، علم تغذیه بسیار وقت گیر است.

تاریخچه و تحولات اخیر

علم جدید تغذیه به سرعت گسترش یافت. اولین تحقیقات در مورد ویتامین ها ، در سال 1912م و به وسیله سر فردریک گولند هاپکینز انجام شد. این شخص به خاطر همین تحقیق در سال 1929م جایزه نوبل را دریافت نمود.

در قرن بیستم، پس از طبقه بندی ماهیت و نقش پروتئین ها، هیدرات های کربن، ویتامین ها و مواد معدنی، تصور عمومی این بود که دیگر دانش کافی در مورد عوامل غذایی وجود دارد. آن زمان به غذا به عنوان نوعی سوخت نگاه می کردند که انسان قادر است با مصرف مقادیر کافی از مواد مورد نیاز بدنش، به زندگی ادامه دهد. پس از آن نکات با اهمیت دیگری هم در مورد تغذیه کشف شد.

مواد بسیاری وجود دارند که در عملکرد درست بدن، نقش های حیاتی ایفا می کنند. آنزیم ها یک دسته از این موادند که بخش مهمی در تغذیه دارند. آنزیم ها کاتالیزور های شیمیایی هستند که دستگاه گوارش بدن، آنها را تولید می کند و نقش بسیار مهمی در فعالیت های متابولیکی بدن ایفا می کنند.

آنتی اکسیدان ها دسته دیگری از مواد هستند که اخیراً کشف شده اند. مصرف انرژی در بدن، بر سلول ها اثرات جانبی دارد و به همین دلیل، برخی مواد مغذی خاص همچون ویتامین ها در بازسازی و ترمیم آسیب های ناشی از اکسید شدن، نقش حیاتی دارند.

توازن اسیدهای چرب ضروری در بدن هم از دیگر مواردی است که در سلامت افراد مهم می باشد. برای این منظور، باید از روغن های امگا 3 و امگا 6 در رژیم غذایی خود استفاده کنیم و در مقابل، مصرف چربی های اشباع شده و هیدروژنه را به حداقل برسانیم. نتایج حاصله از تحقیقات متخصصین تغذیه دلالت بر این دارد که، مصرف چربی های گیاهی از ایجاد ناهنجاری های متابولیکی که معمولاً توسط کلسترول به وجود می آید جلوگیری می نماید.

همچنین به تازگی کشف شده که غذایی که می خوریم، بر باکتری هایی که در دستگاه گوارش فعالیت می کنند تاثیر می گذارد. در کل، استفاده از چربی های اشباع شده و هیدرات های کربن توصیه نمی شود و در عوض، به وفور می توان از مواد غذایی تازه و ساخته نشده همچون سبزی، میوه و...استفاده نمود. البته دانشمندان داشتن یک رژیم غذایی محدود را درست نمی دانند؛ هر چند که این رژیم، موادغذایی مضر برای بدن را هم شامل نشود. بهترین رژیم غذایی، یک رژیم متنوع است که سرشار از میوه و سبزیجات و مواد مغذی باشد.

مطالعه در مورد تغذیه مردم ژاپن نشان می دهد که آنها روزانه غذاهای متنوع بیشتری را نسبت به مردم غربی مصرف می کنند. مردم غرب در هفته حداقل 30 نوع غذای متفاوت می خورند؛ در حالی که مردم ژاپن هر روزه 27 نوع غذای متنوع مصرف می نمایند. به همین دلیل است که ژاپنی ها نسبت به مردم سایر نقاط دنیا، کمتر دچار بیماری های رایج امروزی همچون دیابت، بیماری های قلبی و سرطان می شوند. نوع رژیم غذایی افراد است که سبب ابتلا به چنین بیماری هایی می شود.

رابطه تغذیه با سلامتی

در قرن 18، بسیاری از دریانوردان در مسافرت های طولانی به دلیل ابتلا به بیماری اسکوروی (کمبود ویتامین ث ) جان خود را از دست می دادند. دریانوردان نه به دلیل حمله دشمنان، بلکه به دلیل بیماری می مردند. بعدها متوجه شدند که غذاهای کنسروی دریانوردان، فاقد ویتامین ها و مواد غذایی تازه است و با اضافه نمودن لیموی تازه به غذای آنها، این مشکل بر طرف شد. اکثر انواع ویتامین با توجه به بیماری هایی که فقدان هرکدام در سلامت افراد ایجاد می نمود، شناخته شدند. نقش تغذیه هم ردیف اهمیت ورزش، محیط اطراف و آسایش روحی در سلامت افراد می باشد.

البته بعدها ارتباط سلامتی با تغذیه کم رنگ تر شد. سلامتی به هنجاری در اجتماع مبدل شد و افراد، انواع بیماری ها، عوامل ایجاد کننده ی آنها و راه های مقابله با آنها را شناسایی نمودند.

پس از جنگ جهانی دوم بود که اپیدمی ها شیوع پیدا کرد و همان موقع، بیماری های قلبی، سرطان، دیابت و... به میان آمد.

بسیاری از محققان، علت پیش آمد چنین بیماری هایی را مصرف بیش از حد هیدرات های کربن، کم ورزش کردن، مصرف کم سبزی و میوه تازه و همچنین استفاده از چربی هایی که برای سلامتی مضرند می دانند. رستوران هایی که غذاهایی که سریع آماده می شوند را عرضه می کنند، انواع دیگری از بیماری ها را تحت نام بیماری های تمدن به وجود آورده اند.

تغذیه از بسیاری جهات بر سلامتی تاثیر می گذارد. عدم تعادل مواد مغذی در بدن، چه کمبود و چه مصرف بیش از حد، بر سلامت فرد اثر گذاشته و عملکرد طبیعی بدن را مختل می نماید. مثلاً سرطان به دلیل عملکرد بد در سوخت و ساز سلولی رخ می دهد و یا مصرف زیاد انرژی طی فعالیت منظم (مثلا ورزش) سلامتی فرد را تضمین می کند.

چند مثال:

• چاقی به دلیل ذخیره چربی در بافت های شکم روی می دهد که خود، عملکرد کبد، قلب، کیسه صفرا، گردش خون و... را تحت تاثیر قرار می دهد.
• مصرف چربی های نامناسب، میزان کلسترول بدن را بالا برده که این کلسترول بر دیواره رگ ها ته نشین می شود و سبب انسداد رگ شده و یا خون رسانی به بخش های مختلف بدن را مختل می نماید. این مسئله سبب بیماری هایی همچون آنژین، حملات قلبی و یا سکته مغزی می گردد.
• مصرف بیش از اندازه هیدرات های کربن، به خصوص شکر تولید انسولین را در بدن با مشکل مواجه می کند. این امر منجر به خستگی مزمن، دیابت و چاقی می شود.
• کمبود ویتامین یا مواد معدنی، عامل بسیاری از بیماری ها از جمله گواتر، اسکوروی، پوکی استخوان، اختلال در سیستم ایمنی ( و به دنبال آن، بروز انواع سرطان)، ناهنجاری در سوخت و ساز سلولی، پیری زودرس، بیماری های روانی همچون ناهنجاری در عمل بلع و... می باشد.
• آلزایمر احتمالاً با کمبود انواع ویتامین ب مرتبط است.
• عدم استفاده از گلوتن ( پروتئین موجود در گندم و گندم سیاه)، احتمالاً با توسعه بیماری شیزوفرنی در ارتباط می باشد.

مقدمه

غذا به هر ماده ای اطلاق می شود که موجود زنده آنرا می خورد یا می آشامد. واژه غذا شامل مایعات نوشیدنی هم می شود. غذا منبع اصلی تولید انرژی و تغذیه در جانوران است و معمولاً جانوران و گیاهان، منشا تولید آن هستند.



مطالعه در مورد غذا را علم تغذیه یا علم غذا می نامند. در زبان فارسی، به شکل مجازی هم از واژه غذا استفاده می کنند؛ مثل غذای فکر.

تعریف حقوقی

در تعریف حقوقی غذا در کشورهای غربی، چهار دسته از مواد به عنوان غذا به رسمیت شناخته شده است:

1. هر نوع ماده ای که از نظر منطقی، انسان بتواند آنرا هضم کند؛ حال چه ارزش غذایی داشته و چه نداشته باشد.
2. آب و سایر آشامیدنی ها.
3. آدامس های جویدنی.
4. موادی که در تهیه غذاها به کار می رود.

عادات غذا خوردن در انسان

تحولات غذا در طول تاریخ

انسان ها، جانوران همه چیز خوری هستند که قادرند هم فراورده های گیاهی و هم جانوری را مصرف کنند. پس از دوران عصر یخ، انسان ها می خواستند تا پرورش گیاهان و حیوانات را تحت کنترل خود بگیرند تا بدین وسیله خود را ایمن سازند. این مسئله منجر به پیدایش کشاورزی شد و شیوه ای که غذا طی آن به دست می آمد را تغییر داد.

وعده های غذایی

غذاهای مکمل متفاوتی که همراه با هم مصرف می شوند، یک وعده غذایی را تشکیل می دهند. معمولاً افراد، وعده های غذایی را همراه با اعضای خانواده و یا دوستانشان میل می کنند که این مسئله، خود نوعی موقعیت اجتماعی محسوب می شود. وعده های غذایی کوچکی که بین وعده های اصلی غذا وجود دارد را اسنک می نامند.

تعداد وعده های غذایی در هر روز، مقدار آن، مواد تشکیل دهنده و این که کی و چگونه تهیه می شوند در نقاط مختلف دنیا بسیار با هم متفاوت است. این امر، به آب و هوای محل، اکولوژی، اقتصاد آن منطقه، فرهنگ، سنت ها و میزان صنعتی شدن آن محل بستگی دارد. به علاوه، غذاها در جشنواره های فرهنگی و مذهبی نقش مهمی ایفا می کنند.
در جوامع صنعتی، منشا تولید بخش عظیمی از وعده های غذایی، جانوران می باشند.

به دست آوردن غذا

در گذشته غذا از راه پرورش حیوانات، صید ماهی، شکار و دیگر روش های امرار معاش به دست می آمد. هر کدام از این روش ها، در یک ناحیه خاص با اهمیت بود و اهالی آن ناحیه از آن برای تهیه غذای خود استفاده می کردند.

امروزه در جوامع توسعه یافته، تولید غذا عمدتاً بر پایه کشاورزی، پرورش ماهی و دامداری آن هم بر پایه صنعت می باشد؛ با این هدف که مقدار غذای تولیدی را به حداکثر رسانده و در عین حال، هزینه ها را تا حداقل کاهش دهند. این امر، تنها بر پایه ابزارهای مکانیکی همچون، تراکتور، کمباین، ماشین درو و غیره امکان پذیر است. همچنین استفاده از کودهای شیمیایی، تولید غلات را افزایش داده است.

آماده سازی غذا

بیشتر غذاها را قبل از مصرف باید آماده نمود. مراحل آماده سازی غذا شامل: شستن، خرد کردن، اضافه کردن مواد به آن از جمله ادویه جات می باشد. همچنین مراحل دیگری همچون مخلوط کردن، سرد یا گرم کردن، پختن و غیره هم جزو مراحل آماده سازی غذا به حساب می آید. بیشتر مراحل آماده سازی غذا در آشپزخانه صورت می گیرد.

دستورالعمل تهیه غذا

معمولاً روش های پخت و تهیه غذا را والدین به فرزندانشان می آموزند که آن هم بر اساس سنت و فرهنگ آنها صورت می پذیرد. از زمانی که صنعت چاپ توسعه گسترده ای یافت، دستورالعمل های نوشته شده برای تهیه غذا تحت عنوان کتاب آشپزی به بازار آمد.

تولید غذا

در قدیم، مراحل تولید غذا منحصر به روش های جلوگیری از فساد، بسته بندی غذا و حمل و نقل آن بود. نمک سود کردن، خشک کردن، ترشی گذاشتن و دودی کردن، روش های ابتدایی نگهداری از مواد غذایی محسوب می شد. پنیر، اولین فراورده غذایی عمل آمده بود.

در قرن 19 و با آغاز عصر صنعتی شدن، تولید غذا پیشرفت کرد. در این دوران بود که با توسعه فن آوری، روش های جلوگیری از فساد، بسته بندی و بارکد کردن و همچنین حمل و نقل مواد غذایی تحول یافت. به علاوه، با توسعه صنعت، مردم عادی که توان استخدام خدمتکار خانگی را نداشتند، توانستند از مزایای غذاهای آماده که مدت زمان پخت را کاهش می دهد، بهره مند گردند.

انواع غذاهای تولید شده

• آشامیدنی ها: آب میوه، نوشیدنی، نوشیدنی گازدار، مایعات.
• نان: که از خمیر عمل آمده تهیه می شود و غذای اصلی بسیاری از جوامع محسوب می گردد.
• پنیر: فراورده ای از شیر ترش است که انواع مختلف آن موجود می باشد.
• لبنیات
• دسر: وعده ایست که معمولاً شیرین است و اغلب بعد از وعده اصلی غذا سرو می گردد؛ مثل: بستنی
• مربا و ژله
• پاستا
• پیتزا
• ساندویچ
• سالاد
• سس
• سوسیس
• سوپ
• شکر
• اسنک: از جمله شیرینی، چیپس سیب زمینی، شکلات، بیسکوییت.

تجارت غذا

امروزه غذا در سراسر دنیا مبادله می شود. دسترسی به غذا دیگر محدود به ناحیه ای که ماده غذایی در آنجا پرورش می یابد و یا محدود به فصل و زمان خاصی نیست. از سال 1961 تا 1999 در سرتاسر جهان، افزایش قابل توجهی در صادرات مواد غذایی وجود داشت. اقتصاد برخی کشورها بسیار متکی بر صادرات مواد غذایی است (در برخی موارد، بیش از 80 %).

غذا و سلامتی

میزان کافی غذا

محرومیت غذایی سبب سوء تغذیه و در نهایت فقر غذایی می گردد. این امر تاثیر مخرب و همه گیری بر سلامتی و مرگ و میر انسان می گذارد. در سال 2003م، تخمین زده اند که هر سال در سراسر جهان، 40 میلیون نفر به دلیل گرسنگی جان می سپارند. گاهی برای توزیع عادلانه غذا در زمان های کمبود مواد غذایی، مخصوصاً دوران جنگ، از جیره بندی استفاده می کنند.

سالم بودن غذا

بیماری های ناشی از غذا و یا مسموم کردن غذا توسط باکتری، سم، ویروس و غیره ایجاد می شود. مسموم کردن غذا، عاملی برای بیماری انسان شناخته شده است. در طول دوران امپراطوری رم، با استفاده از مسموم کردن غذاها بسیاری از افراد را می کشتند. به همین دلیل در قرون وسطی، اعضای خانواده سلطنتی اشخاصی را برای آزمودن و چشیدن طعم و مزه غذا استخدام می کردند.

تشخیص عوامل بیماری های ناشی از غذا و همچنین شناسایی روش های نظام یافته تر جهت نابودی این بیماری ها سبب توسعه سیستم های تجاری همچون HACCP شد. این گونه سیستم ها اگر درست عمل کنند قادرند هر گونه خطر احتمالی را تشخیص داده و نابود نمایند.

حساسیت به غذا

برخی افراد نسبت به بعضی غذاها حساسیت دارند. مقدار ماده غذایی مورد نیاز برای تحریک فرد مبتلا به حساسیت، می تواند بسیار کم باشد. برای مثال، ذرات کوچک از یک ماده غذایی در هوا که حتی استشمام هم نمی شود، می توانند واکنش های کشنده ای را در فرد مبتلا به حساسیت ایجاد نمایند. هر ماده غذایی می تواند محرک باشد؛ اما مواد غذایی که معمولاً ایجاد حساسیت می کنند دارای گلوتن، ذرت، صدف، بادام زمینی و سویا می باشند.

بیشتر افراد مبتلا به حساسیت پس از مصرف ماده غذایی خاصی، دچار اسهال، علائم پوستی جوش، ورم و استفراغ می شوند. البته این گونه ناهنجاری ها ریشه ارثی دارند و اساساً از اعضای خانواده به فرد منتقل می گردد.

عادات رژیم غذایی

عادات رژیم غذایی نقش مهمی در سلامتی و مرگ و میر بشر ایفا می کنند. از جمله:

• 13 درصد از مردم دنیا از کمبود ید رنج می برند.
• در سال 2003 تخمین زدند که کمبود ویتامین آ، سالانه سبب کوری بیش از 500,000 کودک می شود.
• کمبود ویتامین ث سبب بیماری اسکوروی می گردد.
• کواشیورکور، نوعی بیماری در کودکان است که به دلیل فقدان پروتئین در رژیم غذایی کودک، به وجود می آید.
• مواد مغذی موجود در رژیم غذایی مردم کشورهای صنعتی، بیشتر شامل چربی حیوانی، شکر، انرژی، الکل می باشد؛ در حالی که بافت گیاهی، هیدرات کربن و آنتی اکسیدان در آن کمتر به چشم می خورد. تغییرات امروزی که در شیوه کار، زندگی و ورزش افراد به وجود آمده همراه با نگرانی هایی که در خصوص تاثیر تغذیه بر سلامتی و مرگ و میر انسان وجود دارد، همگی بر عادات قدیمی خوردن غذا تاثیر می گذارند. حتی بسیاری از بیماری ها با تغییر در رژیم غذایی درمان می شوند.

موثرترین داروی طبیعی دیابت

• مطالعات نشان می‌دهد نوشیدن چندین فنجان قهوه در روز به متابولیسم قند در بدن کمک می‌کند.

 

• محققان هلندی اعلام کردند نوشیدن یک فنجان قهوه یا بیشتر که میلیونها نفر به هنگام برخاستن از خواب صبح‌ها می‌نوشند، ممکن است خطر ابتلا به دیابت را کاهش دهد.

 

• دانشمندان در آمستردام گفتند، ترکیبات موجود در قهوه به سوخت و ساز قند در بدن کمک می‌کند. از اینرو موجب کاهش خطر دیابت می‌شود که ??? میلیون نفر در جهان به آن مبتلا هستند. طبق گفته Rob Van Dam از دانشگاه آمستردام ، " این اولین مطالعه و پژوهشی است که نشان می‌دهد قهوه می‌تواند برای دیابت نوع دوم مفید باشد." فرقی نمی‌کند قهوه به صورت کاپوچینو ، اسپرسو یا نسکافه باشد، قهوه حاوی مواد معدنی است مانند منیزیم ، پتاسیم و دیگر مواد مغذی که فواید درمانی فراوانی دارند. Van Dam و همکارانش نمی‌دانند کدام یک از ترکیبات قهوه مؤثر هستند یا این ترکیبات چگونه علیه دیابت فعالیت می‌کنند، اما وقتی مصرف قهوه را با خطر دیابت بزرگسالان ( نوع دوم ) بررسی کردند، دریافتند هر قدر افراد ، بیشتر قهوه می‌نوشند، خطر ابتلا آنها به بیماری دیابت کمتر است.

 

• افرادی که ? فنجان یا بیشتر در روز قهوه می‌نوشیدند ?? درصد کمتر احتمال داشت به دیابت مبتلا شوند. نوشیدن چندین فنجان کمتر، تأثیر کمتری داشت. طبق گفته Van Dam برای اکثر افراد بد نیست که مقدار متعادلی قهوه بنوشند. "اما این یافته جدید باید با مطالعات و پژوهش های دیگر تأیید شود و صرفاً رسیدن به این یافته جدید به این معنی نیست که افراد باید مقدار زیادی قهوه در روز بنوشند. " طبق گفته Van Dam مطالعات نشان داده‌اند که افراط در نوشیدن قهوه می‌تواند میزان کلسترول و خطر پوکی استخوان را افزایش دهد یا فرد را نسبت به بیماریهای استخوان آسیب پذیرتر و حساستر کند.

 

• اگر دانشمندان در مورد ترکیبات فعال قهوه ، اطلاعات بیشتر داشتند، می‌توانستند نوعی قهوه درست کنند که ترکیبات مفید بیشتر و ترکیبات مضرّ کمتری داشته باشد.

دیابت یک بیماری مزمن است که در اثر کمبود انسولین حاصل می‌شود. دیابت نوع دوم از طریق ناتوانی در تولید انسولین کافی یا ناتوانی در کاربرد انسولین بطور مناسب حاصل می‌شود. افراد مبتلا به دیابت نوع دوم نمی‌توانند انسولین کافی تولید کنند و از اینرو به تزریق روزانه انسولین نیاز دارند. اضافه وزن یک عامل خطرناک بسیار معمول و قابل اجتناب در ایجاد بیماری دیابت است.